Худо Ҷӯёи Тоҷикон аст - 6
 Худо Ҷуёи Тоҷикон аст- # 6
Аз Накҳати Ҷон
www.dardidil.com
Иловаҳо
Ҷадвали Подшоҳони Ҳахоманишиҳо1
Номи Тоҷикии
Подшоҳони Ҳахоманиши |
Номи Подшоҳони Ҳахоманиши дар Китоби Муқаддас |
Солҳои ҳукмронӣ
Пеш аз милод |
Бобҳои Китоби Муқаддас ки номи ин подшоҳон дарҷ шудааст |
|
|
|
|
Куруши Кабир
(Куруши ду) |
Куруш |
559-530 |
Дониёл 1, Эзро 1, Ишаъё 44 ва 45 |
Дорои Як |
Дорёвеш |
522-486 |
Эзро 4-6, Ҳаҷҷаи 1, Закарё 1 |
Хишоёршоҳ |
Аҳашверӯш |
486-465 |
Китоби Эстер |
Ардашери Як |
Артаҳшастои Як |
464-423 |
Эзро 4-8, Наҳемё 2 ва 13 |
Синодҳои асосии Калисои Шарқ
(Аз www.nestorian.org)
Соли 410 – Синоди аввал Католикро тасдиқ кард нуфузи ӯ баробари Католикҳои Ирусалим, Антиёхия, Искандрия ва Рум буд. Митрополитро дар панҷ ҷой мустақил ва дар байни арабҳо роҳбарро таъин кард. Митрон 5 ҷой ва 38 усқуф ё роҳбарро ҳисоб буд.
Соли 420 – Синод. Баъзе таълимотҳоро дар Мактаби Форсӣ ба забони Форсии нав тарҷума кард.
Соли 424 – Митрон 6 ҷой ва 54 усқуфи калисо ташкил шуда. Эълония дар бораи бародарии. имондори Ғарбу Калисаи Шарқро қабул карданд.
Соли 484 – Шурои Калисои Форс дар Гундишопур таълимоти эътирофи имонро қабул карда ба роҳбарони калисоҳо иҷозати издивоҷ доданд. (бисёрҳо мехостанд, ки роҳбар монанди монк бошад).
Соли 486 – тасдиқи таълимоти Калисои Шарқ дар бораи ягонигии Худо ва таъбиати Исои Масеҳ.
Соли 497 – тасдиқи иҷозати издивоҷ.
Соли 612 – фарқияти Калисои Шарқ ва Ғарбро эълон карданд.
Соли 650 – Як патриарх (ҷой Католики марказӣ), Митрон 9 ҷой ва 96 роҳбари калисо таъин шуд. Ҷамъ: 106 ҷой асосӣ дар Калисои Шарқ. (Moffett, 255)
Дар инҷо калимаҳо ва эзоҳи онҳо, ки дар Калисои Шарқ истифода мекарданд:
Усқуф – роҳбари рӯҳонии ба як ҷамоат таиншуда ва бо забони юнонӣ: «эпискон»
Митрон ё Митрополит – назораткунанда аз 6 то 12 ҷамоатҳоро
Монастир –ҷои истироҳат, китобхона ва табобати рӯҳониён.
Католикос – роҳбари калони ҳамаи Калисоҳои Шарқ, ва дертар: -
Патриарх – роҳбари калонӣ ҳамаи Калисоҳои Шарқ
Синод – шӯрои олии Калисоҳо (аввалаш соли 410 ва охираш 1318)
Мар – Ҳазрат бо забони Сурӣ
Насрониён – номи масеҳиён бо забони Суриягӣ
Несториён – номи асосии Масеҳиёни Калисои Шарқ аз назари Ғарб.
Тасоён – Масеҳиён «Худо тарс» бо забони суғдӣ, ки шоирҳои форсу тоҷик мисли Носири Хусрав истофода кардааст.
Калисои Шарқ дар давраи Портиён (то 224 милодӣ)2
Макон |
Ноҳия |
Кай сар шуд |
Исботи бостоншиносӣ |
|
|
|
|
Эдесса |
Байнанаҳрайн |
Асри 1 |
Тангаи салибӣ, навиштаҳои масеҳӣ |
шаҳрҳо |
Хазар/ Каспий, Эрон |
Соли 120 милодӣ |
«Таълимоти Ҳаввориён» |
Харқ |
Ҷазираи баҳри Қулзум |
150 милодӣ |
Ҷой бостоншиносӣ |
|
|
|
|
Балх |
Бактра, Кушониён |
Асри 2 |
Бардаисан |
|
|
|
|
Тахти Сангин |
Бактра, Тоҷикистон |
Асри 2 |
Салиби бостонӣ |
|
|
|
|
Термизи Қадим |
Бактра, Узбекистон |
Асри 2 |
Иморати бостонӣ |
|
|
|
|
|
|
|
|
Калисои Шарқ дар давраи Сосониён (соли 224-651 милодӣ)
Макон |
Ноҳия/Кишвар |
Кай саршуд |
Исботи бостоншиносӣ |
|
|
|
|
Гундишопур |
Аҳваз, Эрон |
225 |
«Таълимоти Ҳаввориён» |
Мурғоб |
Хазар, Эрон |
225 |
«Таълимоти Ҳаввориён»
|
Басра |
Ироқ |
225 |
«Таълимоти Ҳаввориён |
|
|
|
|
|
|
|
|
Арбел
Қатар
Мосул
Нисибин
Шаҳрзӯр
Марв
Самарқанд (Афросиёб) |
Ироқ
Қатар
Ироқ
Мардин, Туркия
Киркуқи Ироқ
Туркманистон
Ӯзбикистон |
225
225
290
290
325
334
Асри 4 |
«Таълимоти Ҳаввориён»
«Таълимоти Ҳаввориён»
Ҳисоби Митрон
Ҳисоби Митрон
Ҳисоби Митрон
Таъини ускуф
Таърих |
Нишорпур
Ҳирот
Исфаҳон |
Эрон
Афғонистон
Эрон |
424
424
424 |
Синод3
Синод
Синод |
|
|
|
|
Рай |
Эрон |
424 |
Синод |
Бардаъа |
Ғарби Хазар |
429 |
Синод |
|
|
|
|
Ҳуркания |
Хазар, Эрон |
429 |
Синод |
Тӯс
Гургон
Панҷикент,
Бунҷикат
Айвоҷ
Ӯротеппа
Устаравшон
Хуҷанд |
Назди Машҳад, Эрон
Тоҷикистон
Тоҷикистон
Тоҷикистон
Тоҷикистон
Тоҷикистон |
487
497
Асри 5
Асри 5
Асри 5
Асри 5
Асри 5 |
Синод
Синод
Салибҳои бостонӣ
Иморати бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ, тангаи салибӣ
Бостонӣ |
Марваррӯд
Сиҷистон |
Туркманистон
Афғонистон |
544
544 |
Синод
Синод |
|
|
|
|
Заранҷ
Омул |
Афғонистон
Шимоли Теҳрон, Эрон |
544
554 |
Синод
Синод |
|
|
|
|
Авевард |
Туркманистон |
554 |
Синод |
Гилон ё Ҷилон
Хурдистон
Боғдис
Эфталитҳо
Вардана
Ҳафтруд
Қубодиён, Қалъаи Мир
Қизилқалъа
Тахти Кубод |
Хазар, Эрон
Назди Ҳирот
Шимоли Ҳирот
Афғонистон
Назди Бухоро
Қазоқистон,
Хатлон,
Тоҷикистон
Хатлон
Хатлон |
554
585
585
Асри 6
Асри 6
Асри 6
Асри 6
Асри 6
Асри 6 |
Синод
Синод
Синод
Таърих
Тангаи салибӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ |
Ҳарфиёт қалъаи Мир
Кофир Қала
Кайқубодшоҳ
Ҳулван
Ҳиндустон |
Хатлон,
Хатлон
Шаҳритус,
Тоҷикистон
Ғарби Эрон
|
Асри 6
Асри 6
Асри 6
628
628
|
Бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Синод – ҳисоби митрон шуд.
Синод |
|
|
|
|
Калисои Шарқ дар давраи Ислом (баъди соли 651 милодӣ)
Макон |
Ноҳия/ Кишвар |
Кай саршуд |
Исботи бостоншиносӣ |
Бухоро
Нукус/Хива
Оқ-Бешим
Нара, Ҷапон
Туббат
Ҷо Анган
Тароз
Ургут, Вазгирд, Балхаш
Коканд
Даван
Қишлоқҳои Фарғона
Чоч
Қошғар |
Узбекистон
Узбекистон
Қиргизистон
Ҷапон
Хитой
Хитой
Қазоқистон
Назди Самарқанд Самарқанд
Коканд,
Фарғона
Фарғона
Тошкент
Хитой |
Пеш аз асри 8
Пеш аз асри 8
Пеш аз асри 8
Пеш аз асри 8
781
781
Асри 8
Асри 8
Асри 8 Асри 8
Асри 8
Асри 8
Асри 10
1180 |
Синод
Салиби масеҳӣ, таърих
Токмак қабристон
Салибҳо, таърих
Ҳисоби Митрон
Санги масеҳӣ
Таърих
Таърих, бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Бостонӣ
Таърих
Таърих
Таърих
Ҳисоби Митрон |
Ҷадвал аз www.oxuscom.com ва http://www.nestorian.org/location_of_nestorian_bishops.html - ро табдил шудааст ва таҳқиқи шахсӣ. Ҳам аз маълумоти бостонии Тоҷикистон ва The Hidden History of Christianity in Asia by John C. England ва «Следы христианского верований в истории Таджикистана», составител Б. Ашуров, отв. редактор д.и.н. В.В. Дубовицкий, Оптима, Душанбе, 2007.
Адабиёт
- Абраҳам, С,Е., Мероси мадании Ҳиндустон, (англисӣ) // Abraham, C.E., The Cultural Heritage of India, - www.hamsa.org
- Ашуров, Б. (сост.), (2007), Нишонаҳои масеҳият дар таърихи Тоҷикистон (русӣ) //Следы христианского верований в истории Таджикистана, Оптима: Душанбе.
- Абдураҳмон, Барот. (2006), Куруши Кабир – шоҳаншоҳи тамаддуновар , Душанбе.
- Аъзамов, Хурсанд, Шариф, Достӣ. (2002), Аз Таърихи пайдоиш ва паҳншавии Масеҳият дар Осиёи Миёна, Чашмасор: Душанбе
- Алисон,Д., Дейвис, В., (2004) Тафсири иҷили Матто, (англисӣ) // Allison, Dale, C. and Davies, William, D (2004) A Critical and Exegetical Commentary of the Gospel according to Saint Matthew, by.; Continuum International Publishing Group.
- Бартолд,В.В., (1992) Туркистон дар замони истилои муғулҳо, (англисӣ) ,// Barthold, W. Turkistan down to the Mongol Invasion Munshiram Manoharlal Publishers: New Delhi.
- Бовман,Ҷ, (1974), Калисои Сосониён дар Харга, (англисӣ) // Bowman, J. (1974).,The Sasanian Church in the Khargh Island.
- Ван Бик,Гус, (1960) Лодан ва Мур, (англисӣ)// Van Beek, Gus W.(1960), Frankincense and Myrrh, The Biblical Archaeologist, 23 (3): 70–95.
- Вилкинсон, Б, (1983) Аз китоби муқадас, (англисӣ) // Wilkinson, Bruce and Boa, Kenneth, (1983) Talk Thru the Bible, Thomas Nelson Publishers.
- Вотерфилд, Р., (1973) Масеҳиён дар Эрон, (англисӣ)// Waterfield R., Christians in Persia, London.
- Виткомб, Ҷ,С, (1963) Доро Амири Модай, (англисӣ)// Whitcomb, John C. (1963) Darius the Mede, The Presbyterians and Reformed Publishing Company.
12. Гренет, Ф, Маданияти то исломии Суғдиён, (англисӣ)// Grenet, Frantz, The Pre-Islamic Civilization of the Sogdians,The Silk Road Newsletter; www.silk-road.com
- Груссет, Р.,(1999), Империяи водиҳо,(англисӣ) Grousset, Rene, (1999),The Empire of the Steppes: A History of Central Asia,translated by Naomi Walford; Rutgers University Press.
- Дикенс, М. (2001), Несториянизм дар Осиёи Миёна, (англисӣ) //Dickens, Mark. (2001), Nestorian Christianity in Central Asia, http://www.oxuscom.com/Nestorian_Christianity_in_CA.pdf
- Дикенс, М., (1999) Калисои Шарқ, (англисӣ)// Dickens ,Mark (1999) The Church of the East
- Дӯстхоҳ ,Ҷалил. (2001) Авесто гузориш ва пажӯҳиш, Душанбе.
- Дҳарманда, С., (2007) Лодан ва Мур, (англисӣ) // Dharmananda,Subhuti, Мyrrh and Frankincense, Director Institute for Traditional Medicine. www.itmonline.org
- Зиёев, Т.Н. (2005) , Таърихи Умумӣ: Таърихи Дунёи Қадим, Сарпараст: Душанбе.
- Зиёев, Т.Н., Шарифов, П.Я. (2005) , Таърихи асрҳои миёна, Сарпараст: Душанбе.
- Инҷили Шариф (форсӣ),(1981), Теҳрон.
- Ингланд, Ҷ, С., (2002) Таърихи нуҳуфтаи масеҳият дар Осиё, (англисӣ) //England, John, C, (2002) The Hidden History of Christianity in Asia,“The churches of the East before the year 1500” ISPCK, Delhi and CCA Hong Kong.
- Китоби Муқаддас. (1999), Институти Тарҷумаи Китоби Муқаддас, Стокголм.
- Китоби Муқаддас(форсӣ) - тарҷумаи тафсирӣ (1995), Англия.
24. Кривазек,П. (2002) Дар ҷустуҷуи Зардушт, (англисӣ)//Kriwaszek, Paul, (2002), In search of Zarathustra, Vintage Books: New York.
- Канер,М., Канер., А., Кушодани Ислом, (англисӣ).,// Caner ,Ergun Mehmet and Caner, Emir Fethi, Unveiling Islam , Kregel Publications
- Коменно,М.,А,Л., Несториянизм дар Осиёи Миёна дар асри 1, (англисӣ) // Comneno, Maria Adelaide Lala, Nestorianism in Central Asia in the First Millenium: Archaeological Evidence; www.jaar.org/edocs
- Ливӣ, Р. (2005), Пешгӯиҳои Таврот дар бораи Раҳонанда, Чашмасор: Душанбе.
28. Латорете, К.С., Таърихи паҳншавии масеҳият, (англисӣ)// Latourette , K.S. A History of the Expansion of Christianity
29. Мингана, А., (1925) Таърихи қадими паҳншавии масеҳият, (англисӣ)// Mingana, A., Early Spread of Christianity; Bulletin of John Ryland’s Library Vol. 9. Pg. 341.
- Моффет,С.Ҳ. (1998) Таърихи Масеҳият дар Осиё аз ибтидо то соли 1500, ҷ. 1 (англисӣ) // Moffett, Samuel Hugh (1998) A History of Christianity in Asia Volumne 1 - Beginnings to 1500 , Orbis Books: New York.
- Неъматов, Нӯъмон. (1989), Давлати Сомониён, Ирфон:Душанбе.
- Пакизагӣ, З. Б., Таърихи масеҳиён дар Эрон, (1992) (англисӣ)// Pakizegi Zarin Behravesh, (1992),History of the Christians in Iran, Sooner Printing: Oklahoma City.
- Умарзода, Иброҳим. (2006) , Таърихи Тамаддуни Ориён , Душанбе.
- Филипс, Т, В, (1998) Шарқи дарёи Фурот, (англисӣ)// Phillips, T.V., East of the Euphrates: Early Christianity in Asia, by CSS and ISPCK, India. www.religion-on-line.org
- Фрай, Р, Н, (1996) Асри ти логини Форс, (англисӣ)// Frye, Richard, N.,(1996), The Golden Age of Persia Barnes & Noble Books:New York
- Хоҷаев, С. (2002) , Таърихи Халқи Тоҷик ,Сарпараст: Душанбе.
- Қуръон,(1371) Тарҷумаи Абдулмуҳаммади Оятӣ, Воҳиди Эҳёи Ҳунарҳои Исломӣ, Теҳрон.
- Шарофзода, Раҳимҷон. (2006) , Турон, Ирфон: Душанбе.
- Шукуров, М.Ш. (1969), Фарҳанги Забони Тоҷикӣ, ҷилд 1,2 ; Советская Энциклопедия:Москва.
- Яъқубов, Юсуфшоҳ. (2002), Таърихи Қадими Халқи Тоҷик, Атамура: Алмато .
- Ғафуров, Бобоҷон. (1998), Тоҷикон , ҷилд 1,2 ; Ирфон: Душанбе.
- Ҳатзингер, А., Форсиён дар китоби муқадас, (англисӣ) // Huntzinger, Allyn Persians in the Bible, www.farsinet.com/persiansinbible
- Ҳерзфелд, Э, (1935), Таърихи бостонии Эрон, (англисӣ)// Herzfeld, Ernst., (1935), The Archaeological History of Iran, The British Museum, Published for the British Academy by H. Milford, Oxford University Press.
- Ҷосефус., (1987) Таърих., (англисӣ) // Works of Josephus translated (1987) by William Whiston, Hendrickson Publishers
- Ҷонс, А. Ф., (1972), Грматикаи забони Арамӣ китоби муқадас, (англисӣ)// Johns, Alger, F, A short grammar of Biblical Aramaic, St.Andrews University Press.
1 Барои ҷадвали пурра ба www.dardidil.com нигоҳ кунед.
2 Соли 280 Калисои Шарқ аз Мар Папа ташкил шуд.
3 Соли 410 милодӣ синоди аввали Калисои Шарқ.
<< Таърих
|